Print Friendly, PDF & Email

Algemeen bekeken heeft de inspraak van ouderen in Vlaanderen een goede basis. In zo goed als elke gemeente is er een vorm van ouderenadviesraad. Vaak werkt die heel goed en wordt ze goed gehoord door de schepen en het gemeentebestuur. Ook regionaal en provinciaal zijn er overlegmomenten. En er is een Vlaamse Ouderenraad en een Federale Adviesraad Voor Ouderen. Dat klinkt ruim voldoende, maar deze vaste overlegstructuren hebben ook zwakke plekken. Zo zijn het vooral ouderenorganisaties en maatschappelijk sterke senioren die bereikt worden en zijn de 65-plussers op het politieke toneel zelf ondervertegenwoordigd. Wegens op pensioen.

Dat daar een probleem ligt maakte de coronacrisis duidelijk. Al snel bleek toen dat ouderen geen homogene groep zijn en dat maatregelen – hoe snel genomen ook – daar rekening mee moeten houden. Bovendien viel ook het gebrek aan inspraak tijdens de crisis op. De deuren van woonzorgcentra gingen met een klap (en zonder tegengeluid) dicht. Daar hielp geen enkele overlegstructuur bij.

Natuurlijk kunnen we onszelf wijsmaken dat deze problemen enkel bij een grote crisis als corona opduiken, maar klopt dat wel? De nood aan aangepast en solidair beleid voor senioren groeit door de vergrijzing met de dag. Misschien moeten we het beleid langzamerhand aanpassen aan deze realiteit.

De ene oudere is de andere niet

Een goede leidraad hiervoor is het boek ‘Ongehoord en ongezien’ over leeftijdsdiscriminatie (ageisme) en over de nood aan inspraak op alle niveaus. ‘Ongehoord en ongezien’ draagt met een sterke onderbouwing draagt bij aan een veranderende blik op ouderen. Ouderen als expert, niet louter als ervaringsdeskundige van lang vervlogen tijden.

Het boek vertrekt vanuit de erkenning dat dé oudere niet bestaat. Niet alle ouderen zijn eigenaar van een woning, er zijn ouderen met een migratieachtergrond, er zijn veel meer vrouwen bij ouderen, enzovoort. Het maakt dat de noden van ouderen wel eens verkeerd ingeschat worden. Eens de 65 voorbij worden mensen niet ineens één homogene groep. Ja, de hogere leeftijd brengt specifieke noden met zich mee op vlak van mobiliteit, wonen, zorg, dienstverlening, digitalisering… maar deze zijn even complex als bij jongere medeburgers.

Eens de 65 voorbij worden mensen niet ineens één homogene groep.

Het boek roept dan ook op tot een beleid aangepast aan senioren en tot een onafhankelijke controle door een Ouderenrechtencommissariaat. Dat is een hoog nodig signaal. Als ook wetenschappelijke studies aantonen dat de negatieve kijk op ouder worden (en zijn) een effect heeft op het mentaal welzijn van ouderen zelf. En dat terwijl deze nieuwe levensfase véél meer is dan niet meer werken.

Ongehoord en Ongezien: Hoe Vlaanderen vergrijst is een situatieschets voor wie de feiten rond ouderen nog niet goed kent. Een situatieschets voor beleidsmakers en een oproep tot aangepast beleid. Positieve verandering zagen we bij de start van de Vivaldi-regering al in de verhoging van het minimumpensioen. Door deze solidaire maatregel zal armoede onder ouderen blijven afnemen. Laat ons hierop verder bouwen en gaan voor een inclusieve samenleving.

Een ouderenrechtencommissaris?

Een beleidsmatige focus op ouderen is niet vanzelfsprekend, op geen enkel niveau. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het ABVV zelf, waar de focus nu eenmaal op werkenden ligt. De werking van de ABVV Senioren houdt daarom de vinger aan de pols. Pensioenen, zorg en andere thema’s met een directe seniorenlink komen aan bod. Daarrond wordt een werking van belangenbehartiging, sensibilisering en bewegingswerk georganiseerd.

Die doelstellingen maken de aantrekkingskracht tot het initiatief voor een Ouderenrechtencommissaris zeer groot. Dit initiatief kent haar oorsprong begin 2020, toen corona voor het eerst een schokgolf door onze samenleving stuurde. Uit frustratie over de wanpraktijken in de woonzorgcentra groeide de roep om ouderenrechten hoger op de politieke agenda te plaatsen. Onder andere Johan Leman riep op tot een Ouderenrechtencommissaris. De personen en organisaties die de oproep steunen verenigen zich binnen het Initiatief ORC.

De problemen zijn er vandaag. Dan ook de nood om ze aan te pakken.

Is zo’n Ouderenrechtencommissaris echt nodig? De vaststelling is alvast dat het nieuwe Vlaamse MensenrechtenInstituut (VMI) onvoldoende slachtkracht heeft. De Standaard kopte op 16 januari “Een waakhond zonder tanden kan niet bijten”. Een terechte bedenking over een instituut dat slachtoffers van discriminatie niet meer zelf kan bijstaan in rechtszaken. Ook niet in symbooldossiers, een rol die Unia wel opneemt. Die opdracht maar ook de financiering ervan valt op de schouders van het slachtoffer zelf. Als alternatief wordt er dan wel een geschillenkamer opgericht maar die kan niet veel verder gaan dan een oordeel uitspreken. Geen sancties… geen schadevergoedingen… Het is een tekortkoming die het ABVV samen met verschillende middenveld partners aan de kaak stelde.

Sommigen wijzen op de noodzakelijke eerste stap van een VN-Ouderenrechtenverdrag. Een stap die eerst gezet werd bij de kinderenrechtencommissaris. Zo lang dat er niet is kan er ook geen commissaris zijn, klinkt het. Natuurlijk is de inzet voor zo’n verdrag nodig – daar pleiten we ook voor. Maar er is geen tijd om te wachten op het resultaat van dit proces. Ongetwijfeld zal het jaren in beslag nemen en geeft het geen enkele zekerheid dat er dan alsnog een commissariaat geïnstalleerd zal worden. De problemen zijn er vandaag. Dan ook de nood om ze aan te pakken.

“Om te voorkomen dat de rechten van ouderen verder geschonden en veronachtzaamd worden, is er een betere internationale bescherming van de rechten van ouderen nodig. Een VN-Verdrag dat waarborgen biedt tegen het ageisme en de leeftijdsdiscriminatie die hun mensenrechten ondermijnen.” – zo stelde een Open Brief van de Vlaamse Ouderenraad aan Premier De Croo.

Er valt ook inspiratie te halen uit het buitenland.

Eind 2020 al diende Vlaams parlementslid Ludwig Vandenhove (Vooruit) een voorstel van resolutie in bij het Vlaams Parlement over de oprichting van een Ouderenrechtencommissariaat. Dit voorstel bevatte al verschillende belangrijke argumenten: “Net zoals de Vlaamse Jeugdraad en het Kinderrechtencommissariaat elk hun eigen rol hebben en onderling aan informatie-uitwisseling doen, is er in Vlaanderen ook ruimte voor een nog sterkere Vlaamse Ouderenraad en een Ouderenrechtencommissariaat. De oprichting van een Ouderenrechtencommissariaat als paraparlementaire instelling bij het Vlaams Parlement kan vooral de klachtenbehandeling van ouderen een duw in de rug geven en van daaruit het beleidsvoerend vermogen van het parlement met betrekking tot het ouderenbeleid verder versterken.”

Er valt ook inspiratie te halen uit het buitenland. Internationaal vinden we twee voorbeelden van Ouderenrechtencommissarissen. Enerzijds de Older People’s Commissioner for Wales en anderzijds de Commissioner for older people for Northern Ireland. De opdracht van de commissaris voor Wales is het meest verregaand.

Naar een positieve beeldvorming

De crisissen van vandaag treffen ook senioren, vaak nog sterker dan andere groepen in de bevolking. Inspraak voor senioren op de voorgrond plaatsen moet daarom nog meer steun krijgen.  Via aangepast beleid en controle door een Ouderenrechtencommissaris kunnen in de toekomst drama’s vermeden worden. Een Ouderenrechtencommissaris kan er voor zorgen dat in elk domein en over domeinen heen ouderenrechten niet vergeten worden.

Een Ouderenrechtencommissaris kan er voor zorgen dat in elk domein en over domeinen heen ouderenrechten niet vergeten worden.

Doemverhalen over de vergrijzing zullen naar alle waarschijnlijkheid een blijver worden in de media. Stijgende zorgvragen, oplopende zorgkosten… worden dan ook reële uitdagingen in de komende jaren. Paniekvoetbal en vingerwijzen helpen ons daarbij niet verder. Laat ons werk maken van een positieve beeldvorming over ouderen en ouder worden in combinatie met een groeiende intergenerationele solidariteit. Laat ons vechten tegen het idee dat goede pensioenen onbetaalbaar zijn, dat er op zorg winst mag worden gemaakt en dat ouderen politiek gezien enkel nog toeschouwers kunnen zijn.

Zo zullen we nooit verdrinken in de vergrijzingsgolf en surfen we verder richting een betere toekomst.

De ABVV Senioren steunen de vraag voor een Ouderenrechtencommissaris. Ouderenrechten bevinden zich in een breed scala aan beleidsdomeinen. Zo verzamelden we op 30 september 2022, één dag voor de internationale dag van de ouderen, met verschillende organisaties in Brussel. Centraal stonden de meer dan 13.000 ouderen die gestorven zijn tijdens de coronacrisis.

“Ouderen moeten op een waardige manier zelfstandig kunnen participeren aan de samenleving, vrij van discriminatie, isolement, armoede, verwaarlozing of misbruik. Dit in alle omstandigheden, ook wanneer ze geconfronteerd worden met een verminderde zelfredzaamheid en tijdens het levenseinde.” – meldt het ABVV Senioren manifest

Meer weten?

Naar een Ouderenrechtencommissaris | Facebook

Iets doen?

Lees het boek: Ongehoord en ongezien. Hoe Vlaanderen vergrijst – Gompel&Svacina (gompel-svacina.eu)

Onderteken de petitie: Bescherm de rechten van ouderen! Amnesty International (amnesty-international.be)

Share on FacebookTweet about this on TwitterShare on LinkedInEmail this to someone