Mensen organiseren, dat is de corebusiness van de vakbond. Maar mensen organiseren, dat is niet zo eenvoudig. Aan de basis van collectieve actie, ligt bijna altijd een gevoel van verontwaardiging.
Of het nu gaat over verontwaardiging over hoe iemand in je omgeving behandeld wordt, over oneerlijke spelregels in onze samenleving, over een politiek beleid dat gevoerd wordt… , telkens geldt hetzelfde: als je het gene dat je boos maakt wil veranderen, dan zal je andere mensen daartoe in beweging moeten krijgen.
Want hoe goed geïnformeerd je ook bent, alleen blijf je vaak machteloos. Samen sta je sterker, en maak je een kans om er ook iets aan te doen.
Hoe groot of klein ook het onrecht dat je uit de wereld wil helpen, je zal daarvoor een soort van campagne moeten opzetten. Een plan van aanpak zeg maar, waarmee je mensen in beweging kan krijgen.
Met deze checklist willen we iedereen die een campagne opzet, ondersteunt of uitvoert een aantal tips en goede praktijken aanreiken. Het zijn geen tips die we van achter ons bureau eigenhandig hebben bedacht. Integendeel, het is het resultaat van de inspirerende botsing van meningen en ideeën tijdens onze kadervorming van Vorming & Actie, afgelopen jaar. Het resultaat willen we graag delen.
We halen eerst de definitie erbij zodat het begrip ‘politiseren’ duidelijk is. Vervolgens zetten we de tips op een rijtje: de checklist. Om het wat minder theoretisch te maken, illustreren we de tips met voorbeelden uit de ABVV-campagne tegen sociale dumping, waar verschillende delen van onze organisatie bij betrokken waren.
Politiseren, wat is dat?
“Politiseren betekent mensen bewust maken en hen tot actie aansporen om zo stapsgewijs en met aandacht voor de machtsverhoudingen een bepaalde beslissing in het voordeel van die mensen te doen uitvallen.”
Deze definitie maakt het volgende duidelijk:
- Politiseren is een neutraal proces. Zowel ‘links’ als ‘rechts’ kunnen mensen politiseren. Politiseren is dus niet verbonden met een ideologische strekking.
- Politisering kan plaatsvinden op alle niveaus. Politisering kan zowel op microniveau (bijvoorbeeld het bedrijf), als op mesoniveau (bijvoorbeeld de sector) of macroniveau (de maatschappij).
De checklist
Met onze kadervorming kwamen we tot een checklist van 10 tips. Je vindt ze hieronder.
1. Kies het juiste thema
Het juiste thema kiezen voor je politiseringsproces is van cruciaal belang. Hou daarbij rekening met het volgende:
- de timing van je politiseringsproces,
- de emoties die je thema oproepen en
- een positief eindresultaat.
Timing is alles. Welk thema we kiezen hangt onder meer af van de timing. Een thema dat leeft bij onze potentiële medestanders zal door hen makkelijker opgepikt worden: het zet mensen sneller aan tot actie. Maar in sommige gevallen moet er een campagne klaarliggen en moet de organisator wachten tot het gunstige moment er is.
Voorbeeld: Op het moment dat de EU een richtlijn over het uitbreiden van de rijtijden van de buschauffeurs uitbrengt, gaat de BTB het terrein op om de gevaren van deze extra rij-uren aan te klagen.
Kies een doorvoeld thema. Nog meer dan rede is emotie een krachtige motivator. Voor een thema waar mensen erg gevoelig voor zijn, zullen medestanders vlugger in actie schieten. De betrokkenheid is immers groter.
Voorbeeld: Het ABVV en zijn centrales kozen in 2017 om van sociale dumping een centraal thema te maken. Met dit thema komen enorm veel militanten in aanraking en het raakt mensen rechtstreeks. Ze voelen de concurrentie en hun verminderde mogelijkheden aan de lijven. De militanten zijn daardoor vanzelf al meer gemotiveerd om in actie te komen.
Kies voor een positief verhaal of voor een positief eindresultaat. Mensen zijn makkelijker aan te sporen om iets constructiefs te doen: ze zullen sneller hun schouders zetten onder een opbouwend project. Iets verhinderen daarentegen, spreekt veeleer een defensieve reflex aan. En het behaalde ‘succes’ is dan ook niet meer dan de status quo.
Voorbeeld: De slogan “Stop sociale dumping” werd aangevuld met de positieve slogan “Gelijk loon voor gelijk werk”. In het eisenpakket werd ook gevraagd om bij overheidsaanbestedingen sociale criteria zoals loon en arbeidsveiligheid te laten meespelen in plaats van enkel op de laagste prijs te focussen.
2. Kies haalbare doelen voor je campagne
Om een succesvolle campagne te voeren stel je bij voorkeur een haalbaar en realistisch doel. Of ga voor ‘kleinere’ potentiële overwinningen. Het behalen van zichtbare successen is een sterke motivator voor de deelnemers aan een campagne. Een “quick win” bij de start van je campagne kan het nodige momentum opleveren. Het vergt daarentegen flink wat moeite om mensen aan te moedigen als het einddoel onhaalbaar lijkt.
Voorbeeld: De Algemene Centrale stelde een charter voor gemeentebesturen op waarin zij zich engageren om op gemeentelijke bouwwerven (betaald met belastinggeld) geen ruimte te laten voor bouwfirma’s die de regels niet respecteren. Er werd eerst gemikt op individuele gemeentebesturen, soms met linkse partijen aan de macht. Wanneer enkelen onder hen de campagne (al dan niet schoorvoetend), steunden, was er een momentum om dit thema ook op de agenda van de federale regering te krijgen.
3. Zorg voor een stappenplan om tot een beslissing in jouw voordeel te komen
Maak een stappenplan met aandacht voor:
…hoe je potentiële medestanders bewust maakt van hún belang – en de bijhorende beslissing die ze in hun voordeel willen zien beslecht worden,
…hoe je de potentiële medestanders actief betrekt in de campagne – en hoe ze kunnen wegen op de beslissing.
Voorbeeld: De BTB werkte een concrete timing uit voor de acties tegen sociale dumping waarbij telkens nagegaan werd wie er wanneer actief kon zijn in de campagne (vrachtwagenchauffeurs, buschauffeurs, internationale chauffeurs …).
De AC gebruikte voorbeelden van gemeenten die het charter ondertekenden, om daarmee nationale politici te betrekken in hun verhaal.
4. Maak je stappenplan bekend
Vertel jouw medestanders over het stappenplan. Zij zullen zich meer aangesproken voelen als ze weten waarvoor ze tot actie overgaan.
Voorbeeld: De AC presenteerde haar plan (drie centrale eisen, gemeentelijke aanpak) m.b.t. het ‘charter tegen sociale dumping’ voor overheidsopdrachten in alle vakcommissies en op alle vakcongressen van de bouw, de schoonmaak en de bewaking.
BTB ging op een gelijkaardige manier te werk door hun campagne te presenteren bij de verschillende lokale besturen , maar vulde dit aan met de nodige posts op Facebook om breed te informeren.
5. Betrek je medestanders bij het verloop van de campagne
Mensen die hun engagement tonen, willen graag mee beslissen over het verloop. Plan daarom tijdens de campagne inspraakmomenten en laat ook toe dat het stappenplan eventueel gewijzigd wordt op basis van hun input. Deelnemers zullen zich gehoord voelen en dat zal hen een gevoel van mede-eigenaarschap van de campagne geven. Daardoor groeit hun zin om verder mee te werken.
Voorbeeld: Tijdens de voorbereiding verzamelde de AC zoveel mogelijk klachten van hun delegees en militanten over sociale dumping. Deze getuigenissen werden verzameld op een website. Er werd bovendien een interprofessionele actiedag georganiseerd. De andere centrales riepen op om deze actie mee te steunen Op die manier konden nog meer medestanders betrokken worden.
6. Laat ruimte voor verschillende niveaus van engagement
Het is nu eenmaal zo: niet al je medestanders hebben evenveel tijd of zijn even sterk gemotiveerd voor je campagne. Differentieer de inspanning die je van je medestanders vraagt. Zo kan je een zo groot mogelijke groep aan boord houden van je campagne, en biedt je hen greep op hun eigen engagement.
Voorbeeld: Op de actiedag van 24 maart kregen de BTB-militanten de keuze om hun engagement te tonen bij één van deze mogelijkheden: flyers uitdelen voor de actie, meegaan naar de actie te Brussel, meegaan naar lokale acties aan tankstations langs de autosnelweg of via sociale media de actie verder ondersteunen door boodschappen te delen en te verspreiden.
7. Ondersteun je medestanders
Zowel voor de bewustwording als voor het activeren is ondersteuning nodig (materieel en cognitief). Onder andere infographics, toogfiches of vorming kunnen helpen bij de bewustmaking. Net zoals bijvoorbeeld het voorzien van petitie-formulieren, vlaggen … of het faciliteren van transport de actie vooruit helpen.
Voorbeeld: De AC werkte infographics uit over detachering die makkelijk verspreid konden worden via sociale media. Daarnaast werd er ook een “paspoort” ontwikkeld dat kort de werknemersrechten uiteen zette, zodat militanten iets konden uitdelen. De centrale zorgde ook voor een onlinepetitie. Militanten moesten enkel de petitielink verspreiden. De BTB voorzag eveneens banners om in e-mails te gebruiken, en vier promo-filmpjes in drie talen voor de actiedag tegen sociale dumping.
8. Stem je boodschap af op je doelgroep
Zowel voor de bewustmaking als voor het aansporen tot actie, gebruik je de gepaste stijl. Het basisprincipe is om elke boodschap zo eenvoudig en kort mogelijk te houden. Zorg er ook voor dat je doelgroep de boodschap herkent. Vertaal daarom je thema naar de (verschillende) situaties van je (verschillende) medestanders.
Voorbeeld: Het hogergenoemde paspoort werd vertaald in niet minder dan zeven talen en de werknemersrechten werden ook beknopt neergeschreven. Het politieke dossier dat aan EU-politici en –ambtenaren overhandigd werd was daarentegen veel technischer én uitgebreider.
9. Pak uit met je overwinningen
Heb je (tussentijdse) doelen gerealiseerd, laat het je medestanders weten. Dat doet hun motivatie groeien.
Voorbeeld: Via hun sectormagazines verstrekken zowel BTB als AC (De Bouwkrant) feedback over de overwinningen die ze behaalden met hun acties tegen sociale dumping, zoals bijvoorbeeld het verwerpen van het Europese SUP-initiatief dat het oprichten van postbusbedrijven zou bevorderen.
10. Gebruik de pers, sociale media en imago
Bedrijven houden vast aan hun imago. Negatieve aandacht in de pers willen ze vermijden. Wat op sociale media succes geniet, wordt makkelijker opgepikt door de pers.
Voorbeeld: Het stadsbestuur van Antwerpen wenste het gemeentelijk charter niet te ondertekenen. Om het gemeentebestuur onder druk te zetten werd dit breed uitgesmeerd in de pers.
