Met de Green Deal schakelt het Europese klimaatbeleid een paar versnellingen hoger. En recent bleek dat er van het Europees Parlement nog een tandje bij mag. Die doortastende Europese aanpak contrasteert sterk met de weifelende houding van de Vlaamse Regering. Over de grenzen kijken kan helpen om Vlaanderen in lijn te krijgen met Europa. Andere Europese regio’s kunnen inspiratie bieden bij de zoektocht naar een sterk klimaatbeleid dat alle burgers en bedrijven meeneemt. Van de Schotse aanpak valt heel wat te leren, zo blijkt. Schotland koppelt een ambitieus klimaatbeleid aan veel aandacht voor Just transition, en dan alles binnen een sterk uitgewerkt wettelijk kader.
Eerst iets over de ambitie. Het verdrag van Parijs is het referentiepunt. Schotland wil tegen 2045 stoppen met het toevoegen van broeikasgassen van menselijke activiteiten aan de atmosfeer (netto nuluitstoot). Dat is zo vastgelegd in een recente wijziging van de 10 jaar oude Schotse klimaatwet. De wet bevat ook ambitieuze tussentijdse doelen: in 2030 moet de uitstoot 75% lager liggen dan in 1990, in 2040 gaat het om een daling met 90%.
Toegegeven, je kan de Schotse uitstoot van broeikasgassen niet zomaar vergelijken met Vlaanderen. Er is bijvoorbeeld minder energie-intensieve industrie en een veel groter potentieel voor windmolens. Maar dan nog blijft de ambitie groot. Dus rijst de vraag: is een Schotse netto nuluitstoot haalbaar tegen 2045? Ja, zeggen de experten van de UK Committee on Climate Change, op voorwaarde dat de regering van het Verenigd Koninkrijk gaat voor een netto-nuluitstoot tegen 2050. Ambitie in lijn met het Verdrag van Parijs, dat missen we alvast in Vlaanderen (zo oordeelden ook de EU en BBL)
Interessant overigens, dat Committee on Climate Change. De instelling wordt uitsluitend bevolkt door wetenschappers. Ze levert onafhankelijk advies over de klimaatdoelen die door (delen van) het Verenigd Koninkrijk vastgesteld worden en ze volgt op of die emissiedalingen gehaald worden. Ze maakt onafhankelijke analyses over klimaatwetenschap, economie en beleid en ze gaat in dialoog over haar werk met organisaties en burgers.
Is een Schotse netto nuluitstoot haalbaar tegen 2045? Ja, zeggen de experten van de UK Committee on Climate Change.
Een plan, als stap tussen de ambitie en de realiteit op het terrein, zo moet het van Europa. Ook Schotland stelt om de vijf jaar een klimaatplan op dat maatregelen bevat voor alle economische sectoren die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van broeikasgassen. Het in Vlaanderen goed gekend lijstje duikt op: elektriciteitsproductie, transport, industrie, gebouwen, landbouw en landgebruik.
Maar dan wordt het vernieuwend. Het plan moet uitzoeken wat de gevolgen zijn van de maatregelen voor de verschillende sectoren van de Schotse economie en voor de verschillende regio’s van Schotland. Wat zal het effect zijn voor de tewerkstelling in die sectoren en gebieden? En vervolgens, wat zal de overheid concreet doen om de werknemers, de werkgevers en de lokale gemeenschappen te helpen om de genomen maatregelen te verteren?
Zeer de moeite: de Schotse wet formuleert enkele Just transition-principes. Ze vormen de leidraad voor de manier waarop Schotland zijn broeikasgassen zal reduceren. Het klimaatbeleid moet leiden tot ecologisch en sociaal duurzame jobs en moet lage-koolstofinvesteringen en dito infrastructuur steunen. Schotland wil een sociale consensus opbouwen en in stand houden door de dialoog aan te gaan met werknemers, vakbonden, lokale gemeenschappen, NGO’s en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en de industrie – pijnlijke literatuur voor wie vertrouwd is met de afbouw van de Vlaamse overlegcultuur van de laatste 15 jaar. En er volgt meer: het klimaatbeleid schept waardig, eerlijk en hoogwaardig werk, draagt bij aan een efficiënt gebruik van grondstoffen en duurzame economische benaderingen die ongelijkheid en armoede helpen aanpakken. Dat zou verdorie zomaar uit de congresresoluties van een vakbond kunnen komen.
Schotland wil een sociale consensus opbouwen en in stand houden door de dialoog aan te gaan met werknemers, vakbonden, lokale gemeenschappen, NGO’s en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en de industrie.
Ja ja, papier is geduldig hoor ik u zeggen. Maar het gaat wel om wettelijke bepalingen. Verder heeft Schotland een Just Transition Commission. Die geeft advies over de manier waarop een eerlijke net-zero economie tot stand kan komen. Ze moet praktische, realistische en betaalbare acties aanbevelen om een veerkrachtige economie uit te bouwen die tegelijk de kansen voor en het welzijn van elke burger versterkt. Dat laatste klinkt als een centrale Corona-aanbeveling avant la lettre.
Vlaanderen, doe er uw voordeel mee.
