Het schooljaar is weer van start gegaan. Duizenden kinderen en jongeren starten vol goede moed aan het nieuwe jaar. Voor de ouders is het nieuwe schooljaar al langer geleden begonnen, althans in de portemonnee. Boekentassen, schrijfmateriaal, boeken, kledij, … alles wordt aangekocht om zoonlief of dochterlief de beste start voor het nieuwe schooljaar te geven.
Het groeipakket groeit nog wel, maar onvoldoende.
Enter … het groeipakket. De uitbetaling van de schooltoeslagen vóór de start van het schooljaar en het maandelijks groeipakket, dat deze maand met 2% verhoogd wordt, geven de gezinnen normaliter wat ademruimte. De vraag is of dat vandaag genoeg is. Er is immers een zeer grote inflatie aan dit schooljaar vooraf gegaan, die de prijzen stevig deed stijgen. De lonen volgen die stijging, maar het groeipakket doet dat niet. Immers, bij de overdracht van het federale kinderbijslagsysteem naar het Vlaamse groeipakket besliste de Vlaamse regering om die koppeling los te laten. Een jaarlijkse stijging van 2% leek op dat moment voldoende. Helaas zorgt die beslissing er nu voor dat ouders minder steun krijgen dan ze in het vroegere stelsel hadden gehad. Het groeipakket groeit nog wel, maar onvoldoende.
Welvaartsvastheid
De meeste bedragen in het groeipakket verhogen deze maand met 2%. Zo zullen gezinnen in oktober een basisbedrag ontvangen van 176,66 euro (per kind/maand) in plaats van 173,20 euro nu. Met een totale inflatie van 10,3% in 2022 in België, en inflatiecijfers in 2023 die nog steeds ver boven die 2% uitkomen – in juli bedroeg deze 4,14% – is deze 2% eigenlijk 8,3% te weinig. Moest het basisbedrag de totale inflatie van 10,3% volgen dan zouden gezinnen een bedrag van 191,04 euro (per kind/maand) ontvangen in plaats van 173,20 euro. Omgerekend verliezen gezinnen vandaag iets meer dan 14 euro per maand per kind, of meer dan 170 euro op een jaar per kind.
Hetzelfde effect zien we op langere termijn. De inflatie is immers niet elk jaar zo hoog. Toch, als we tellen vanaf de start van het groeipakket in 2019, lijden gezinnen ook op die manier verlies. Als het basisbedrag van bij de start welvaartsvast was gemaakt, zouden gezinnen vandaag per kind 12,64 euro per maand meer krijgen, 151,68 euro op jaarbasis.
| Vergelijking de groei van 2% van het basisbedrag (160 euro) met de inflatiecijfers: | |
| In 2019: 163,20 euro (2%) vs
In 2020: 166,46 euro (2%) In 2021: 169,8 euro (2%) In 2022: 173,20 euro (2%) In 2023: 176,66 euro (2%) |
163,68 euro (inflatie 2018: 2,3%)
165,64 euro (inflatie 2019: 1,2%) 166,30 euro (inflatie 2020: 0,4%) 171,62 euro (inflatie 2021: 3,2%) 189,30 euro (inflatie 2022: 10,3%) |
Daar komt nog bovenop dat ook de sociale toeslagen én de zorgtoeslagen slechts met 2% zullen stijgen deze maand. Zélfs voor de meest kwetsbaren in onze samenleving vindt de Vlaamse Regering het niet nodig om een welvaartsvast bedrag uit te keren. Voor een gezin met drie kinderen en de hoogste sociale toeslag betekent deze minderindexering een verlies van bijna 70 euro per maand of 840 euro op jaarbasis.
Kostendekkingsgraad
De impact van de minderindexering op het gezinsbudget blijkt ook uit de kostendekkingsgraad van het groeipakket. Dat is de mate waarin het groeipakket de werkelijke kosten van kinderen opvangt. Twee meetinstrumenten geven een goed beeld hiervan: het instrument van de Gezinsbond en de referentiebudgetten. Daaruit blijken de minimale kosten voor kinderen, op maandbasis, te liggen op respectievelijk 402,78 euro en 437 euro (maximum) voor een kind tussen de 0 en 5 jaar. Dit is zonder kinderopvangkosten. Zet daar een basisbedrag van 176,66 euro tegenover, en eventueel een sociale toeslag, en dan kom je al snel tot de vaststelling dat voor veel gezinnen zelfs niet de helft van de minimale kosten voor kinderen worden gedekt door het groeipakket.
Wat niet door het groeipakket gedekt kan worden komt uiteraard ten laste van het gezinsbudget en dus ten laste van de lonen.
Voor grote gezinnen, gezinnen met oudere kinderen en gezinnen met kinderen in de kinderopvang is de dekkingsgraad van het groeipakket nog slechter. Wat niet door het groeipakket gedekt kan worden komt uiteraard ten laste van het gezinsbudget en dus ten laste van de lonen. Kort gezegd: onze lonen stijgen wel als gevolg van de hogere prijzen, maar wie een kind heeft is net iets minder goed af dan voorheen. Hij of zij moet voor dat kind iets dieper in de buidel tasten.
Het lijkt ons redelijk om voor alle gezinnen een dekkingsgraad van minstens 50% te voorzien en voor de lagere inkomens een hoger cijfer na te streven. Enkel zo behoud je de sterkte van het systeem in de breedte (voor iedereen een groeipakket) en in de diepte (voor lagere inkomens wat meer).
De dotatiediefstal
Maar dit is niet alles. Terwijl de gezinnen aan koopkracht inboeten door de minderindexering, ziet de Vlaamse Regering haar inkomsten net stijgen. Want de federale dotaties aan Vlaanderen voor de uitbetaling van het groeipakket zijn wél volledig geïndexeerd. Vlaams Minister van Begroting Matthias Diependaele gaf al eerder toe dat er vorig jaar 200 miljoen euro minder werd uitgegeven dan dat er binnenkwam. Dat bedrag zou in 2024 verdubbelen naar 400 miljoen euro. Geld dat dient om te investeren in kinderen wordt door deze Vlaamse Regering gebruikt om de begrotingsputten te vullen en ander beleid te financieren.
Matthias Diependaele gaf al eerder toe dat er vorig jaar 200 miljoen euro minder werd uitgegeven dan dat er binnenkwam.
Keren we terug naar onze gezinnen, dan is deze beweging dubbelop: het gezin wordt federaal belast zoals anderen (weliswaar na aftrek van wie ten laste is) maar krijgt dat geld Vlaams niet meer terug zoals vroeger.
Kinderarmoede
Nochtans zijn er wel degelijk hoge noden bij de Vlaamse gezinnen. Hoewel de armoedecijfers voor Vlaanderen licht positief zijn, blijven de cijfers voor kinderarmoede hoog. De kansarmoede-index, aandeel kinderen van 0 tot 3 jaar in kansarmoede, voor 2022 in Vlaanderen ligt op 12,65%, of 1 op 8 groeit op in armoede. Daarmee zijn de cijfers gestagneerd tegenover 2021. Het groeipakket kan die cijfers net drastisch verlagen. Er is voldoende wetenschappelijk bewijs dat het groeipakket een sterke bescherming biedt aan gezinnen tegen armoede. Met de realisatie van de automatische toekenningen en de sociale toeslagen op basis van inkomen liggen er ook sterke wapens om kinderarmoede te bestrijden. Maar de Vlaamse Regering faalt om ze efficiënt in te zetten.
Politieke speelbal
Voor de duizenden ouders die de hogere schoolfacturen met minder groeipakket moesten bekostigen komt een aanpassing nu te laat. Maar laat dat geen reden zijn voor de politiek om opnieuw in slaap te dommelen. Het schooljaar is nog lang en de facturen zullen de eerste maanden niet dalen. De eerste kans voor de Vlaamse Regering komt er eind deze maand al aan met de septemberverklaring. Wordt de volledige indexering op tafel gelegd of wordt het groeipakket opnieuw de politieke speelbal waarin gretig verder bespaard zal worden?
Door het groeipakket onderdeel te maken van een politieke beslissing heeft de Vlaamse regering zelf de ruimte gecreëerd om het geld van gezinnen naar believen in te zetten in de begrotingsbesprekingen.
Herinner u het debacle vorig jaar, waarin de Vlaamse regering de bijpassing eerst had verlaagd naar 1% en er een politieke crisis nodig was om opnieuw op 2% uit te komen. Dat is geen toeval: door de groei van het groeipakket onderdeel te maken van een politieke beslissing heeft de Vlaamse regering zelf de ruimte gecreëerd om het geld van gezinnen naar believen in te zetten in de begrotingsbesprekingen. Dat is op zijn minst onfair naar gezinnen, van wie sommige partijen zelfs aangeven dat ze de hoeksteen van de samenleving vormen.
Herstel de groei
Dit willen we terugdraaien. Daarom starten we een najaarscampagne met als duidelijke slogan ‘indexeer het groeipakket’. Op verschillende momenten in het najaar zullen we zowel fysiek als online campagnevoeren voor de volledige indexering en een verhoging van de sociale toeslagen.
Want enkel zo herstellen we de welvaartsvastheid van het groeipakket en kunnen we opnieuw spreken van groei in het groeipakket. En voor de kleine anekdote: tot dan schrijven we groeipakket met een kleine letter.
Meer info over onze campagne vind je hier.
