Bron: arvastat.vdab.be
Nog nooit waren in Vlaanderen zo veel mensen langdurig werkloos. Begin september 2016 telde de VDAB bijna 70.000 werkzoekenden die langer dan twee jaar op zoek zijn naar een job. Meer dan 25.000 werkzoekenden zoeken al langer dan vijf jaar.
Doorgaans wordt er flink gehamerd op de inspanningen die de werkzoekenden zelf moeten leveren, maar wij namen eens de inspanningen onder de loep die onze regering(en) voor deze mensen levert.
Maak kennis met Jos
Jos is 47 jaar oud en werd twee jaar geleden ontslagen na een herstructurering. Helaas een ervaring die vele mensen (zie Caterpillar, ING, AXA…) vandaag de dag delen. Jos is laaggeschoold en werkte meer dan 20 jaar bij zijn vorige werkgever als inpakker. Hij zoekt al een hele tijd naar een job.
Het is niet zo dat Jos de afgelopen twee jaar geen dag heeft gewerkt. Na een periode van enkele maanden, waarin hij vooral bezig was met het volgen van outplacement (helaas zonder resultaat) en met het in orde brengen van zijn papieren, probeerde Jos de moed bijeen te rapen om opnieuw aan de slag te gaan.
Na 20 jaar in dezelfde job kwam hij terecht op een arbeidsmarkt die grondig veranderd was. Door zijn leeftijd krijgt hij nauwelijks respons op zijn sollicitaties, maar toch blijft hij proberen.
Ongeacht hoeveel sollicitatiebrieven ouderen versturen, 94% wordt zelden uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek, 49% zelfs nooit. Zo blijkt uit een enquête van het Vlaams ABVV bij 5000 werkloze 50-plussers.
Af en toe doet Jos interimjobs, maar nooit krijgt hij opdrachten die voldoende lang zijn om officieel niet meer als werkzoekende in de registers van de VDAB te staan. Na een jaar aanmodderen en afwijzing na afwijzing slikken, geraakt Jos ook gedemotiveerd. Hij doet nog steeds zijn best om te reageren op vacatures, maar heeft er nog weinig hoop in.
Een triest record
Jos is zeker niet alleen. Bijna 70.000 mensen zoeken al langer dan twee jaar naar een job. Het hoogste peil in 15 jaar.
De forse stijging van het aantal langdurig werkzoekenden werd ingezet vanaf de crisisjaren 2008-2009. In die periode zagen veel mensen hun job verloren gaan. Een groot deel van hen kon sindsdien niet opnieuw duurzaam aan het werk gaan en vinden we terug in de statistieken van de langdurige werkloosheid.
Bijna 40.000 langdurig werkzoekenden zijn laaggeschoold, meer dan 20.000 zijn middengeschoold en een beperkt deel heeft een diploma hoger onderwijs.
Hoe langer iemand werkloos is, hoe moeilijker het wordt om nog uit de werkloosheid te ontsnappen. In combinatie met een lage scholing wordt de kans echt heel erg klein. Slechts 20 op 100 laaggeschoolde ouderen slagen erin om binnen het jaar een werkgever te overtuigen om hen opnieuw een kans te geven. Bij hooggeschoolde jongeren vindt meer dan 80 van de 100 jongeren binnen het jaar opnieuw een job.
Hefbomen naar werk?
Jos doet zijn best, maar voorlopig zonder veel resultaat. Laten we eens kijken hoe hard onze rechtse regering, en meer bepaald onze Vlaamse minister van Werk Philippe Muyters (N-VA), zijn best doet om de kansen voor langdurig werkzoekenden groter te maken. Zeker nu de staatshervorming hem daartoe heel wat hefbomen in handen gaf.
In wezen is het eenvoudig. Als minister van Werk heb je drie knoppen om aan te draaien als je langdurig werklozen aan de slag wil krijgen:
- Je kan iets doen aan de loonkost om iemand goedkoper te maken voor een werkgever.
- Je kan begeleiding, opleiding en werkervaring voorzien om iemand terug aantrekkelijk te maken op de arbeidsmarkt.
- Je kan tenslotte jobs creëren waarin langdurig werkzoekenden aan de slag kunnen.
Hefboom 1: Loonkostmaatregelen
Een eerste methode om langdurig werkzoekenden aan de slag te krijgen, is de loonkost voor deze specifieke groep te verlagen. Deze klassieke liberale theorie stelt dat werkgevers sneller tot aanwerving zullen overgaan als de overheid tussenkomt in de loonkost. De overheid kan daarbij kiezen om ofwel een deel van het loon te betalen, ofwel een korting te geven op de sociale zekerheidsbijdragen waardoor er minder sociale bijdragen worden geheven.
Activa afgeschaft
Een werkgever die Jos wil aanwerven heeft vandaag recht op ‘activa’, dat is een RSZ-doelgroepkorting voor langdurig werkzoekenden (€ 333,30 per maand gedurende 21 kwartalen of meer dan 5 jaar) en een werkuitkering (€ 500 per maand gedurende 3 jaar). De werkgever van Jos betaalt maandelijks voor Jos de eerste 3 jaar geen loonkost van € 3.050, maar slechts € 2.216,60. De totale tussenkomst voor de werkgever van Jos bedraagt na meer dan 5 jaar € 35.979.
Deze activa-maatregel kwam met de zesde staatshervorming over naar Vlaanderen. Minister Muyters schafte deze goed werkende maatregel af. De werkgever die Jos wil aanwerven na 1 januari 2017 zal geen beroep meer kunnen doen op de RSZ-doelgroepkorting voor langdurig werkzoekenden en op de werkuitkering.
Tegen elke logica in besloot de rechtse Vlaamse regering om langdurig werklozen niet te behouden als doelgroep bij de nieuwe RSZ-doelgroepkortingen. Een toekomstige werkgever zal dus niet langer fors financieel gestimuleerd worden om langdurig werkzoekenden een kans te geven.
Aanwervingspremie brengt geen soelaas
Minister Muyters heeft, na stevige kritiek van de sociale partners en de oppositie, beslist toch aan een aanwervingspremie voor langdurig werkzoekenden te voorzien. Hij voorziet vanaf 1 januari 2017 een premie van 1.250 euro na 3 maanden tewerkstelling en een tweede premie van 3.000 euro als de langdurig werkzoekende na 12 maanden nog aan de slag is. In totaal zou de werkgever dus 4.250 euro tussenkomst ontvangen in plaats van 35.979 euro.
Jaarlijks waren zowat 20.000 Vlamingen aan de slag met de activa-maatregel. Er was nood aan een versterking van het beleid omwille van het stijgend aantal langdurig werkzoekenden. Nu kiest minister Muyters voor een absolute inkrimping van de tussenkomst.
Het aanwerven van langdurig werkzoekenden wordt flink duurder en minder aantrekkelijk voor potentiële werkgevers. De vraag stelt zich in hoeverre die 4.250 euro werkgevers nog voldoende zal kunnen motiveren om mensen als Jos aan te werven. Bij de eerste hefboom heeft minister Muyters de bal dan ook flink misgeslagen.
Jaarlijks waren zowat 20.000 Vlamingen aan de slag met de activa-maatregel. Minister Muyters schafte dat systeem af.
Hefboom 2: Begeleiding, opleiding en werkervaring
Een andere methode om langdurig werkzoekenden opnieuw aan de slag te krijgen, is hen versterken, begeleiden en werkervaring laten opdoen. Zo worden ze ook aantrekkelijker voor potentiële werkgevers.
Jos had als langdurig werkzoekende de mogelijkheid om in te stappen in WEP-plus of een werkervaringstraject. Deze maatregel gaf Jos de kans om gedurende 12 of 18 maanden competentieversterkende leerervaring op te doen op één of meerdere aangepaste werkplekken. Daarbij kreeg hij een degelijk contract met loon, waardoor hij niet alleen werkervaring opdeed, maar ook wat financiële ademruimte en zekerheid kreeg.
WEP-plus afgeschaft
Minister Muyters besliste halfweg 2015 om dit systeem van WEP-plus af te schaffen en te vervangen door een nieuw systeem van ‘Tijdelijke werkervaring’. Deze maatregel zal Jos ook de kans geven op verschillende leer-en werkervaringen, vooral bij private werkgevers nu.
Groot verschil is dat minister Muyters het voordelige statuut afschaft, het traject veel langer zal duren en de begeleiding veel beperkter zal zijn. Jos zal niet meer werken met een arbeidsovereenkomst met een degelijk loon, maar werkzoekend blijven en voor sommige periodes een kleine premie ontvangen, dus eerder ‘gratis’ werken.
Omwille van besparingen bij de VDAB geniet de curatieve begeleiding van langdurig werkzoekenden de laatste jaren een lage prioriteit, waardoor er buiten WEP-plus nauwelijks van begeleiding sprake is. In de tweede hefboom kiest minister Muyters voor 7.000 trajecten met weinig begeleiding en een slechter statuut voor de langdurig werkzoekende. Een veel goedkoper systeem dat ook veel minder garanties op succes biedt…
7.000 van dergelijke trajecten lijken een druppel op een hete plaat om de groep van 70.000 langdurig werkzoekenden aan te pakken.
De vervanging van WEP-plus door ‘Tijdelijke werkervaring’ biedt op alle vlakken een achteruitgang.
Hefboom 3: Jobcreatie
Een derde methode om langdurig werkzoekenden aan de slag te helpen, bestaat erin om als overheid zelf jobs te creëren voor die groep die – ondanks loonkostmaatregelen, begeleiding of werkervaring – geen kansen krijgen op een job.
Zo geven de dienstencheques, het PWA-systeem, gesco’s, sociale en beschutte of maatwerkbedrijven duizenden langdurig werkzoekenden, net als Jos, de kans op een job, op financiële ademruimte en zekerheid en maatschappelijke betrokkenheid.
Groeipad sociale economie: geschrapt
Dat de Vlaamse regering ook op deze hefboom niet verder wil inzetten, is duidelijk. Zo schrapte zij honderden jobs door subsidies van gesco’s stop te zetten. Het in het regeerakkoord beloofde groeipad voor sociale economie werd door Vlaams minister Liesbeth Homans (N-VA) meteen geschrapt bij haar aantreden.
Minister Muyters kondigde een hervorming van het PWA-systeem aan naar Wijkwerken, waardoor een stabiele tewerkstelling voor 12.000 PWA-werknemers op de helling staat.
Minister Muyters doekt het PWA-systeem op. Daardoor verdwijnen 12.000 jobs met maatschappelijke meerwaarde.
Hefboom 4: Sanctionering, hét recept van deze regering
Het is duidelijk: het beleid doet voor Jos allesbehalve zijn best, en laat alle inspanningen om langdurig werklozen aan de slag te helpen varen.
Er is echter een vierde hefboom: die van de bestraffing… Terwijl het beleid werkgevers wil ‘stimuleren’, is het voor werkzoekenden veel minder vriendelijk: hen wil het eerder bestraffen. In het zog van de regionalisering neemt het belang van bestraffende maatregelen richting langdurig werkzoekenden fors toe.
Zo verwacht het beleid (stapsgewijs) dat oudere werkzoekenden en mensen met brugpensioen en andere uittredestelsels tot 65 jaar, op zoek blijven gaan naar een nieuwe job. Ook als werkgevers niet meer bereid zijn hen nieuwe kansen op een job te bieden! Ook werknemers die, onafhankelijk van hun keuze, een deeltijdse job hebben, worden strikter opgevolgd en gepusht richting een voltijdse job.
Werkgevers worden gepamperd, werkzoekenden bestraft. Ziedaar het beleid van de rechtse regeringen.
Langdurig werkzoekenden worden sinds een aantal jaren ook geconfronteerd met de degressiviteit van hun werkloosheidsuitkering: die daalt naarmate je langer werkzoekend bent. Of je tijdens die periode nu erg je best doet of niet om een job te zoeken, maakt niets uit. Activerend kan je deze maatregel dus niet noemen.
Bovendien bestraft de VDAB werkzoekenden al als ze onvoldoende inspanningen leveren door hun uitkering voor een aantal weken of maanden te schorsen. De degressiviteit betekent dat ze ook nog eens gestraft worden voor iets waar ze helemaal geen vat op hebben.
Gelijkgestelde periodes beperkt
Tijdens de laatste begrotingsronde bedacht de rechtse federale regering-Michel een nieuwe strafmaatregel voor langdurig werkzoekenden.
In de toekomst zal nog slechts één jaar werkloosheid of brugpensioen volledig als gelijkgestelde periode voor je pensioen worden meegeteld. (Bepaalde periodes waarin iemand niet heeft gewerkt, kunnen worden gelijkgesteld met periodes van tewerkstelling en zo toch gunstig meetellen in iemands pensioenberekening.) Daarna geldt een veel lagere gelijkstelling, op basis van het minimumloon. Opnieuw los van de vraag of je tijdens deze periode van werkloosheid wel of geen inspanningen deed om werk te zoeken.
Eén jaar werkloosheid of brugpensioen op 45 jaar werken is bijna ieders lot. Deze maatregel zal dus zo goed als de hele bevolking treffen!
We zien hier toch ook een pervers effect van de rechtse keuzes van de Vlaamse en federale regeringen. Terwijl de Vlaamse regering langdurig werkzoekenden enkel nog werkervaring laat opdoen via een systeem van werkloosheid gecombineerd met een kleine premie in plaats van via arbeidsovereenkomsten, bestraft de federale regering de werkzoekenden die in dit systeem stappen en hun best doen.
Op korte termijn dreigen langdurig werkzoekenden slachtoffer te worden van een daling van hun werkloosheidsuitkering door de degressiviteit in de tijd. Als ze op pensioen gaan, krijgen ze een tweede keer de rekening gepresenteerd, vermits deze periode niet volledig wordt gelijkgesteld voor hun pensioen. Ook al hebben zij dan ten volle hun best gedaan om stages te volgen en werkervaring op te doen om nadien meer kans te maken op een reguliere job. Periodes van stage waarin ze immers officieel werkloos bleven.
Lui beleid richting langdurig werkzoekenden
Er is volgens ons dan ook maar één conclusie. Wat langdurig werkzoekenden betreft, is er eerder sprake van een lui beleid.
Vlaams minister van Werk Philippe Muyters (N-VA) is niet voldoende beschikbaar voor de arbeidsmarkt als het op langdurig werkzoekenden aankomt. Hij levert niet voldoende inspanningen om voor hen actief op zoek te gaan naar gepaste oplossingen, terwijl hij dat wel van de langdurig werkzoekenden zelf verwacht.
