Geen nieuw jaar zonder onze eindejaartips. Waarover spraken we nog niet maar verdient het alsnog bekeken, beluisterd of gelezen te worden. Duffel u in dat dekentje en blader, scroll of zap gezellig mee.
Fijn eindejaar, prettige feesten en graag tot 2024.
Ayoubi
De avondshow met Arjen Lubach: het Israëlisch-Palestijns conflict
De Nederlandse schrijver, cabaretier en televisiepresentator presenteert ondertussen al anderhalf jaar het succesvolle programma ‘De Avondshow met Arjen Lubach’ van VPRO als opvolger van Zondag met Lubach. De satirische invalshoek van de show en het vermakelijke presentatiegehalte van Lubach maken dat zwaarwichtige thema’s op een luchtige manier aan het brede publiek uitgelegd worden, zonder in te boeten op de feitelijkheid. Dat doet Lubach ook met het complexe Israëlisch-Palestijns conflict, van de Balfour-verklaring, naar de Oslo-akkoorden tot het huidige conflict. Toegegeven, de aflevering schetst maar een deeltje van de geschiedenis van het conflict, ongetwijfeld onvoldoende voor een aantal Midden-Oosten-experten onder jullie. Anderen zullen dan weer op een meer kwalitatieve manier de discussie kunnen aangaan met vrienden of familie tijdens het kerstdiner.
Het Hemelhuis (documentaire van Björn Soenens en Daan Wallis voor ‘Vranckx’)
De documentairereeks ‘Vranckx’ kan niet ontbreken in dit overzicht. De aflevering die er deze keer uitspringt is die van ‘Het Hemelhuis’ van Amerikacorrespondent Björn Soenens en Daan Wallis. De aflevering schetst de werking van ‘the In(n) Between’ in Salt Lake City, een plek voor personen die ontslagen worden uit het ziekenhuis, maar te ziek zijn om weer op straat te leven. Heel vaak zijn het mensen met een drugsverleden, een traumatische gebeurtenis of een verleden in armoede. Maar net zo vaak zijn het simpelweg gezondheidsproblemen en de financiële gevolgen daarvan, die personen tot ‘the In(n) Between’ brengen. In de Verenigde Staten van Amerika blijken zij te vaak een vogel voor de kat of krijgen ze cru gezegd een ticket naar de straat. Het toont hoe belangrijk een sterke sociale zekerheid met een kwalitatieve gezondheidszorg voor de samenleving is.
Caro
Tijd is een product geworden
Maar is dat is niet altijd geweest, schrijft Jenny Odell in haar boek Tijd is. Voor de ‘klok’tijd hadden we geen instrumenten om tijd goed te meten. De gestandaardiseerde tijd is een uitvinding die zijn oorsprong vindt in de industrialisatie: om treinen op elkaar te kunnen afstemmen.
Het gevolg was dat ook werkgevers en bedrijven hier gebruik van beginnen maken. De klok, zegt Odell, is historisch niet los te zien van het streven naar groei, kapitaal en productie. De klok zou ons helpen om een onderscheid te maken tussen werktijd en vrije tijd. En efficiëntie zou ons uiteindelijk, naar de bekende voorspelling van John Maynard Keynes, meer vrije tijd opleveren.
Maar ook die vrije tijdsuren worden steeds meer onderhevig aan de efficiëntielogica. Enerzijds omdat bedrijven onze ‘vrije tijd’ opkopen. Denk aan de amusementsindustrie en zelfs de ‘onthaastings’industrie en anderzijds omdat ‘rust’ steeds meer in teken komt de staan van productie. ‘Rusten’ om productief te zijn. Maar als we rusten om later weer meer en efficiënter te kunnen produceren, kun je dan wel echt van rust spreken?
Daarnaast beloofde de gestandaardiseerde klok de grote gelijkmaker te zijn. Iedereen heeft toch evenveel uren in een dag? In de praktijk wordt niet iedereens tijd echter als even belangrijk beschouwd, en niet iedere tijdsinvulling als even waardevol. Tijd dus om die tikkende ‘tijd’klok uit te dagen.
Geen tijd om de 240p. te lezen? Dan kan je deze podcast op Radio 1 beluisteren waarin Martha Claeys en Wouter Torfs op slechts 40 minuten het boek bespreken.
Elisabeth
Dikke Freddy Forever
In september 1993 verscheen de eerste brief van Dikke Freddy. Dikke Freddy is arm en vaak dakloos. Hij is een dwarsligger, in zijn satirische brieven klaagt hij de armoede en ongelijkheid in onze samenleving aan. Het OCMW, de koning, de burgemeester van Antwerpen en zowat alle ministers worden op een heerlijk satirische manier op hun vinger getikt over beslissingen die ze nemen ten koste van mensen in armoede. Vandaag kan je de brieven van Dikke Freddy wekelijks lezen op de website van sociaal.net en in de krant De Standaard. Dit boek is een nieuwe verzameling van de beste brieven van Dikke Freddy.
Erik Vlaminck, de man achter Dikke Freddy, werkte jaren in de psychiatrie en in de thuislozenzorg. Sporen daarvan zijn in al zijn boeken en theaterwerk terug te vinden. Met de vaak grappige brieven van Dikke Freddy maakt Erik Vlaminck op een krachtige manier duidelijk wat er mis is aan onze samenleving. Dikke Freddy forever.
Sarah in wokeland
Wat is woke eigenlijk en waarom lokt het zo’n extreme reacties uit? Gooi de term woke op aan de kersttafel en je krijgt een beladen discussie tussen voor- en tegenstanders. Mogen we dan al niet meer lachen? Wat mag ik dan wel nog zeggen? Een term die initieel ging over erkenning van culturele gevoeligheden en discriminatie, kreeg de laatste jaren een zeer negatieve lading. Sommigen zien het zelfs als een gevaar voor onze rechtsstaat.
Sarah Vandeursen zocht in haar documentaire uit wat “woke” is en waarom het zoveel emoties oproept. Ze krijgt daarbij hulp van bekende en minder bekende Vlamingen. Te bekijken op VRT MAX.
Peter
Borderline Times
Wie wat dieper wil mijmeren over onze tijden, raad ik (toch nog) het boek Borderline Times van Dirk De Wachter aan. Ondertussen 10 jaar oud, maar ik heb het pas nu gelezen en vind het nog steeds relevant. De Wachter bespreekt de staat van de samenleving en de impact ervan op onze mentale gezondheid. Volgens hem leven we in een tijd waarin de samenleving gekenmerkt wordt door instabiliteit, snelle veranderingen en een gebrek aan duurzame verbindingen. Je moet het echt niet met alles eens te zijn en je moet het zeker niet eens zijn met zijn keuze om de analyse te maken aan de hand van citaten van de Franse schrijver Michel Houellebecq, maar het boek is knap geschreven, bevat meermaals zaken om over na te denken, en past wonderwel in deze najaarsperiode.
Minerva Times
Wie wat minder tijd heeft, en het jaar iets hoopvoller en zonder Houellebecq wil afsluiten, kan ik belastingen ontwijken wordt moeilijker, van denktank Minerva aanbevelen. Niet dat alles in de fiscale wereld perfect in orde is (helemaal niet zelfs), maar het afgelopen jaar toonde wel aan met dat doorgedreven inspanning er wel degelijk hoopvolle evoluties op het vlak van (meer) eerlijke fiscaliteit mogelijk zijn.
Jazz Times
En wie tijdens dit alles graag een rustgevend muziekje op de achtergrond heeft, luister naar het 50 jaar oude (maar ook pas dit jaar ontdekte) ‘Solo Concerts Bremen/Lausanne’ van de Amerikaanse pianist Keith Jarret. Van hem is vooral de ‘Köln Concert’ bekend, maar dit album is minstens even goed, romantisch en eindejaarsmijmerend.
Sarah
Hoe migratie echt werkt
Ik geef 2 tips: eentje om te luisteren, eentje om te lezen. Op mijn nog-te-lezen-lijst zet ik Hoe migratie echt werkt van Hein Haas, hoogleraar aan de universiteiten van Amsterdam en Maastricht. Hij maakt op basis van 30 jaar onderzoek korte metten met 22 hardnekkige migratiemythen, zoals daar zijn: we leven in een tijd van ongekende massamigratie, migranten pikken onze jobs of ze zetten onze verzorgingsstaat onder druk. 450 pagina’s feiten, nuttig in een jaar van verkiezingen waarin migratie ongetwijfeld een van dé centrale thema’s zal zijn.
Batavia
Mijn luistertip is er eentje van een heel andere orde, maar een echte aanrader is deze samenwerking van het Geluidshuis (bij ouders en grootouders onder jullie misschien wel gekend van de vele luisterverhalen), Humo en het Nederlandse AD: Batavia. Een spannende podcast over het waargebeurde verhaal van de gruwelijkste scheepsreis uit de geschiedenis… Kinderen niet toegelaten!
Philippe
Hoppakee
Neen, leuke tijden zijn het niet. De overwinning van de PVV in Nederland deed menig progressief zich vertwijfeld afvragen hoe het nu verder moet. Ook de formatie daar gaat moeizaam. VPRO ging de straat op om aan Kees Modaal te vragen wat er zoal uit de Nederlandse Grondwet geschrapt mag worden om de zaak wat vooruit te helpen. Het resultaat is even hilarisch als beangstigend.
Populistenpandemie
Met de blik op de verkiezingen van 2024 houden we het hart vast wat de pan-Europese populistenpandemie ook hier bij ons zal brengen. Is het echt reeds te laat? Nochtans, zoals blijkt uit zowat elke studie: ongeveer de helft van de kiezers beslist pas de laatste maanden op welke partij ze zullen stemmen. Tijd is er dus nog. Verder, zo zegt ook Rob Wijnberg van de Correspondent, is het enige dat je echt nodig hebt: een goed en optimistisch toekomstverhaal op links. Oftewel: broek optrekken en voortdoen, doemdenkers!
Populisme beu? Hervorm het parlement
Maar hoe moet het nu concreet verder? Een element kan alvast zijn dat we de werking van onze democratie eens onder de loep nemen. En meer bepaald van onze politieke instellingen zelf. Deze longread van Peter Van Humbeeck (UAntwerpen), Wouter Van Dooren (UAntwerpen), Filip De Rynck (UGent) en Lieven Janssens (UAntwerpen) gaat daarop in en stelt dat vooral een beter werkend parlement de sleutel is.
Eerst hulp bij nonkel Willy
In de kerstperiode schuiven we aan voor gezelligheid, glühwein en helaas ook wel eens een occasionele beladen discussie. Je kent het wel, of het nu gaat over de hoogte van de belastingen, die ene migrant die in Afgelegegem is komen wonen of nonkel Willy’s woede over woke, het risico op tandengeknars is reëel.
Nog een evergreen in dit repertoire is het onderwerp “de werklozen”. Dit jaar steken we je daarbij een hart onder de riem: met het zakboekje ‘10 handige antwoorden op domme commentaar op je werkloosheid’, een kleinood vol feiten en weetjes om bij de vriendelijk aangereikte kroketten wat weerwerk te serveren.
RAUW
We sluiten af met een streepje reclame: vanaf deze maand ligt het tweede nummer van RAUW in de betere kranten- en boekenwinkel. 140 sociaal geëngageerde pagina’s vol interviews en fotografie. Niet te missen voor onder de Kerstboom.