Publiek gaan! Voor een sociale agenda

Bewegingswerk doe je niet alleen. Een strijdbaar sociaal werk is een belangrijke bondgenoot om een gedeelde sociale agenda te realiseren.

Sociaal werkers zijn dikwijls de eerste getuigen van het falen van de sociale bescherming. Dit mag niet verborgen blijven.  Sociaal werk moet deze kwesties publiek maken, sociaal werk moet politiseren. De overheid plaatst sociaal werk steeds meer in een uitvoerende rol. De toepassing van marktprincipes duwt sociaal werk richting turftabellen en winstcijfers. Beleidskeuzes die niet bijdragen aan politiserend handelen. Daarom is er al enige jaren breed debat over de versterking van die politiserende rol.

De voelhorens van ABVV zijn wijdvertakt. Anderhalf miljoen leden, sterk ingebed op de bedrijfsvloer, dienstverlening aan werklozen, een studiedienst, bewegingswerkers, structurele zetels aan diverse onderhandelingstafels.

Wat kan ABVV leren uit het debat over politiseren binnen het sociaal werk? Welke inspiratie kan ABVV bieden vanuit haar positie en traditie? We zoeken naar een antwoord op deze vragen aan de hand van Het Handelingskader voor politisering in het sociaal werk, een hoofdstuk in het boek Publiek Gaan (Van Bouchaute & Vanderhulst, 2022).

• • Is er een kwestie?
  • Wat is onze betrokkenheid?
  • Gaan we publiek met deze kwestie?
  • Hoe gaan we deze kwestie politiseren?

Is er een kwestie?

Alles start bij het capteren en kiezen van kwesties. Kwesties zijn noden of idealen die we op de maatschappelijke agenda willen plaatsen. Een waardengedreven organisatie als ABVV is hier zondermeer sterk in. De voelhorens van ABVV zijn wijdvertakt. Anderhalf miljoen leden, sterk ingebed op de bedrijfsvloer, dienstverlening aan werklozen, een studiedienst, bewegingswerkers, structurele zetels aan diverse onderhandelingstafels. ABVV heeft een sleutelpositie om sociaaleconomische kwesties te capteren.  Weg met de loonnormwet, handen af van de index, minimumpensioenen op 1500 … Slechts enkele kwesties die op de agenda staan mee dankzij ABVV.

Tegelijkertijd daagt de buitenwacht ABVV uit. Andere spelers plaatsen nieuwe thema’s als klimaat, gender, diversiteit, armoede … op de maatschappelijke agenda. Dit leidt tot kritische analyse van de eigen werking en standpunten. Tegelijkertijd draagt ABVV bij aan het publiek debat over nieuwe thema’s vanuit een sociale rechtvaardigheidsbril. Klimaatkameraad voor syndicale milieu- en klimaatactie op de werkvloer en daarbuiten, is daar een mooi voorbeeld van.

Om kwesties te capteren heb je een goed afweringskader nodig. Cruciaal is een sterke interne democratische besluitvorming en een intense samenwerking met onder meer sociaal werkers. Hoe breder de voelhorens hoe sneller kwesties op de radar komen.

Zijn we betrokken?

Onze betrokkenheid bepaalt mee of we de kwestie aanpakken. Wat is het belang van de kwestie en wat kunnen we bijdragen. De betrokkenheid op sociaal-economische thema’s is duidelijk.

Als sterke en autonome speler kan de vakbond een belangrijke bondgenoot zijn van het sociaal werk om thema’s op de publieke agenda te brengen.  Er zijn dikwijls meer mogelijkheden en vragen dat dat er tijd en middelen zijn. Belangrijk om dit goed te overwegen. Hoe dichter de kwestie bij de corebusiness ligt van ABVV, hoe makkelijker om te kiezen.

Gaan we publiek?

Politiseren duidt op praktijken die bijdragen aan het publieke meningsverschil over het samenleven. Met het publieke verwijzen we naar de openbaarheid van het meningsverschil. De publieke sfeer is de ruimte voor de openbare communicatie en discussie voor de voortdurende contestatie van de bestaande orde en machtsverhoudingen. Het publieke meningsverschil is immers onlosmakelijk verbonden met de onderliggende machtsverhoudingen. Praktijken van politisering bevragen en verstoren van de bestaande orde, maken mensen en kwesties opnieuw zichtbaar en hoorbaar. (Van Bouchaute & Vanderhulst, 2022)

De politieke opdracht van ABVV is het realiseren van hogere brutolonen en welvaartsvaste uitkeringen, meer solidariteit, interpersoonlijk, federaal en internationaal, meer kwalitatieve werk- en leefomgeving en een schoner milieu, een comfortabel evenwicht tussen werk en vrije tijd.

Politiseren is één manier om de politieke opdracht na te streven. Politiseren is dus niet hetzelfde als de politieke opdracht. De politieke opdracht gaat over de finaliteit die een organisatie nastreeft. De politieke opdracht van ABVV is het realiseren van hogere brutolonen en welvaartsvaste uitkeringen, meer solidariteit, interpersoonlijk, federaal en internationaal, meer kwalitatieve werk- en leefomgeving en een schoner milieu, een comfortabel evenwicht tussen werk en vrije tijd.

Er zijn verschillende mogelijkheden om die finaliteit na te streven. ABVV realiseert een belangrijk stuk van haar agenda door te onderhandelen, te lobbyen, als expert op te treden, mensen te begeleiden … strategieën die niet altijd samen gaan met  politiseren. De valkuil hierbij is dat dit elke dynamiek om te politiseren in de kiem smoort. Daarom is een zorgvuldige afweging nodig door ook te luisteren naar de mensen in kwestie en samenwerkingspartners. Politiseren is steeds een weloverwogen keuze om het wel of niet te doen. Het is de rol van het bewegingswerk binnen de vakbond om het debat over die keuze op de agenda te plaatsen.

Hoe politiseren

• Macht opbouwen

Door te politiseren willen we bestaande machtsverhoudingen in vraag stellen.  We illustreren dit aan de hand van drie voorbeelden.

• • 1. De mobilisatiekracht is een krachtig vakbondsmiddel. Op 20 juni 2022 stappen 80 000 mensen door Brussel voor meer koopkracht. Niet alleen de drie vakbonden stappen mee op. Burgercollectief Hart boven Hard moedigt de betogers langs de rand van het parcours aan. Onder de vlag Kunst=Solidair stapt de kunstensector mee op, hetzelfde doen de Sociaal Werkers in Actie.
    2. Onder de noemer Ieders Stem Telt trekt SAAMO al verschillende verkiezingen een samenwerkingsverband om sociale thema’s uit de coulissen te halen. De afschaffing van de opkomstplicht voor de lokale verkiezingen stelt het samenwerkingsverband voor een nieuwe uitdaging. Onderzoek en voorbeelden uit het buitenland tonen aan dat net sociaal-economisch zwakke groepen massaal weg blijven van de stembus. ABVV engageert zich in dit samenwerkingsverband samen met veel middenveldorganisaties om in aanloop van deze bijzondere verkiezingen in 2024 samen te werken om mensen te informeren en te sensibiliseren om te gaan stemmen. Verkiezing is niet peilen naar de stem van enkele burgers, maar van alle burgers.
    3. Het ABVV trekt samen met tal van middenveldorganisaties naar het grondwettelijk hof om de nieuwe drempels voor bepaalde domeinen van de sociale bescherming aan te vechten. Nieuwkomers krijgen strengere toelatingsvoorwaarden om een zorgbudget te ontvangen. Bij een samenleving met A en B burgers kunnen wij ons niet neerleggen.

In de drie praktijken zie je verschillende machtsmiddelen: de kracht om breed te mobiliseren, de deskundigheid om kwetsbare groepen te bereiken en te informeren en de inzet van juridische procedures. De drie voorbeelden delen een krachtig machtsmiddel: coalities. Wanneer verschillende middenveldspelers de analyse maken dat machtsverhoudingen niet in hun voordeel uitdraaien is het een evidentie dat het middenveld de koppen meer en dichter bij elkaar steekt. Dit is één van de belangrijke opdrachten voor het bewegingswerk.

• Met de mensen in kwestie

Bij de uitbouw van het bewegingswerk wil ABVV inzetten op meer lokale groepsvorming, thematische acties en campagnes. We spreken jongeren, senioren, doelgroepen en onze leden gericht aan en nemen hen mee in een verhaal waarin ze zelf de hoofdrol spelen. Opnieuw twee voorbeelden.

Wanneer verschillende middenveldspelers de analyse maken dat machtsverhoudingen niet in hun voordeel uitdraaien is het een evidentie dat het middenveld de koppen meer en dichter bij elkaar steekt.

• • 1. SWT is het stelsel voor werkloosheid met bedrijfstoeslag. 60-plussers met een stevige loopbaan van 40 jaar en meer kunnen zoals vroeger niet meer op brugpensioen maar gaan nu op SWT. De verwachting is dat ze beschikbaar blijven voor de arbeidsmarkt. ABVV vangt signalen op dat de begeleiding van de VDAB of een partnerorganisatie nauwelijks een antwoord biedt op hun noden of nog erger mensen verplicht om 3 keer dezelfde sollicitatietraining te volgen of te solliciteren op hun eigen, vorige job die niet meer haalbaar was. We gaan hiermee aan de slag We kiezen er bewust voor om zoveel als mogelijk SWT-ers te bereiken. Uiteindelijk vullen 2200 leden onze vragenlijst in en leveren 100 mensen een persoonlijke getuigenis. Dikwijls ontluisterende verhalen en veel strijdbaarheid om het systeem rechtvaardiger te maken. De resultaten kan je bekijken op een webinar en  lezen in deze brochure met daarin de onderzoeksresultaten en onze eisen, persoonlijke verhalen, tips en trics van en voor SWT-ers. Nu bouwen we aan lokale netwerken van SWT-ers met als doel om zelflerende groepen te vormen over eindeloopbaan.
    2. Naast de eigen netwerken zoekt ABVV actief naar samenwerking met middenveldorganisaties. Bijvoorbeeld in Antwerpen plant ABVV een samenwerking met STA-AN, netwerk van Antwerpse armoedeorganisaties. ABVV wil luisteren naar de ervaringen van mensen in armoede over hun toegang tot het ABVV aanbod.

• Diverse strategieën

De voorbeelden die je leest in dit artikel tonen dat er diverse manieren zijn om te politiseren. Politiseren pak je niet enkel grootschalig en landelijk aan. Het kan van de Dorpsstraat tot de Wetsstraat. Het is veel breder dan de straat op gaan. In het handelingskader van eerder geciteerd naslagwerk benoemen de auteurs drie belangrijke strategieën: verandering doen, bewust maken, verandering eisen.

Het opzetten van nieuwe initiatieven om te tonen dat het anders kan of ‘verandering doen’ is een werkzame strategie om te politiseren die we soms uit het oog verliezen. Wanneer arbeiders in de 19^de eeuw de Hulpkassen onderlinge steun voor werklozen, zieken en slachtoffers van arbeidsongevallen zelf opstartten hebben ze daarmee een belangrijke kiem gelegd voor de latere sociale zekerheid. Wanneer ABVV vandaag loopbaanbegeleiding en advies aanbiedt, geeft ABVV hiermee een eigen invulling aan deze dienstverlening en hoe werkbaar werk er in de praktijk kan uitzien.

We moeten niet alleen de structuren maar ook de hoofden en de harten van de mensen veroveren. We moeten mensen bewust maken.

We moeten niet alleen de structuren maar ook de hoofden en de harten van de mensen veroveren. We moeten mensen bewust maken. Wanneer de ABVV-jongeren afgelopen zomer campaigne over studentenarbeid en sociale zekerheid is de hoofdbedoeling de bewustmaking van het belang van een sterke sociale zekerheid.

De cruciale sleutel ligt uiteraard bij de wettenmakers. Wanneer het beleid achterblijft moeten we op de tafel kloppen Wanneer de Vlaamse Overheid langdurig werklozen verplicht tot gemeenschapsdienst of de activeringsmaatregelen in het absurde doortrekt en er geen gehoor is voor reële bezwaren dan moeten we deze verandering zo krachtig mogelijk eisen.

Besluit

Al meer dan 100 jaar maakt ABVV maatschappelijke kwesties publiek. ABVV politiseert al van voor daar een woord voor bestaat. Tegelijkertijd realiseert het ABVV haar agenda stevig ingekapseld in overlegstructuren en dienstverlening. Dan verdwijnt het publiek maken van kwesties soms uit beeld. De kennisopbouw en praktijkontwikkeling over politiseren is zeer inspirerend om ABVV-bewegingswerk vorm te geven en biedt een kader om de banden nauwer aan te halen met het sociaal werk specifiek en middenveld in het algemeen.