Op 4 november organiseerden ZIJkant en PES-women de Conferentie ‘Championing equal pay. What are the ways forward?’, gehost door de Stad Brussel, dit naar aanleiding van de Europese (un)equal pay day op 15 november 2022. Ze lanceerden er ook het bijhorende campagnefilmpje.
Maar wat is dat, unequal pay day? En hoe zit dat nu precies met de loonkloof op onze arbeidsmarkt?
Unequal of equal pay day?
15 november wordt dit jaar uitgeroepen tot de Europese “(un)equal pay day”. De loonkloof op uurbasis tussen mannen en vrouwen bedraagt nu 13%, waardoor vanaf 15 november en tot het einde van dit jaar vrouwen ‘gratis’ werken. Dit is een symbolische dag om de loonkloof die er tussen mannen en vrouwen bestaat begrijpelijk te maken.
Door enkel naar uurlonen te kijken negeert men het vele deeltijdse werk van vrouwen.
In België organiseren ABVV en ZIJkant ieder jaar hun “Dag voor gelijk loon v/m” of “equal pay day”. Dit is een andere manier om de loonkloof symbolisch te visualiseren. Die loonkloofdag is dan de dag tot wanneer vrouwen langer moeten werken om hetzelfde loon te verdienen dat mannen al het jaar voordien verdienden. Sinds de start van de loonkloofcampagnes in 2005 viel deze dag altijd ergens in de maand maart, want de loonkloof op maandbasis bedroeg tussen de 22% en 28%.
Uurloonkloof vs. jaarloonkloof
Het is zeer merkwaardig dat men op Europees en internationaal niveau enkel de vergelijking maakt tussen de verschillende landen via de loonkloof op uurbasis. Door enkel naar uurlonen te kijken negeert men totaal het vele deeltijdse werk van vrouwen (42% vrouwen en 12% mannen werken deeltijds in België).
Wij vergelijken dus ook de lonen op maand- of jaarbasis, want dat is het inkomen waarmee je moet rondkomen. En juist in dat maand- of jaarloon is de kloof nog veel groter, en zeker niet alleen in België.
De afwezigheid op de arbeidsmarkt van arbeidsters, vaak met erg lage lonen, zorgde ervoor dat zij niet werden opgenomen in de berekening van het gemiddelde loon van vrouwen.
Zo kom je voor Europa uit op een heel ander cijfer: De totale loonkloof tussen mannen en vrouwen, die het gecombineerde effect meet van het gemiddelde uurloon, het maandelijkse gemiddelde van het aantal betaalde uren (vóór eventuele correctie voor deeltijdwerk) en de arbeidsparticipatie, bedroeg in 2018 36,7%. Hierdoor zou unequal pay day nog veel eerder vallen op het jaar, zelfs ergens in de zomer…
Vanwaar al die verschillende loonkloofcijfers?
Al naargelang de auteur, de bron, de gekozen indicatoren en de gehanteerde methodologie kunnen de loonkloofcijfers nogal variëren. Voor België schommelen die tussen 0% en 22%.
1. Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen
Sinds 2007 brengt het Instituut voor de Gelijkheid van vrouwen en mannen jaarlijks een loonkloofrapport uit. Zij baseerden zich daarvoor eerst op de cijfergegevens van Statbel. Maar sinds eind 2019 hanteren ze een nieuwe methodologie, gebaseerd op de (volledige) gegevens van de Rijksdienst Sociale Zekerheid (RSZ) geïntegreerde databanken, en nemen ze ook de kleinere bedrijven en de openbare sector mee.
Daarenboven werd er geen correctie meer gemaakt voor verschillen in gemiddelde arbeidsduur via een berekening van de uurlonen, maar werkt men met voltijdse equivalenten (VTE). Vrouwen werken vaker deeltijds dan mannen. Een groot deel van de loonkloof is daaraan toe te schrijven. Als de loonkloof gecorrigeerd wordt voor arbeidsduur, wordt de vergelijking gemaakt op basis van wat vrouwen hadden verdiend als ze voltijds hadden gewerkt, m.a.w. in VTE.
Voor 2020 bedraagt de loonkloof
- in voltijdse equivalenten of VTE (dus gecorrigeerd voor arbeidsduur) 8,5%
- zonder correctie voor arbeidsduur (dus op jaarbasis) 21,6%
Dit is een lichte daling ten opzichte van het voorgaande jaar. Gewoonlijk wijst dat op de geleidelijke verbetering van de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt in het algemeen. In 2020 was er iets anders aan de hand. Jobverlies en tijdelijke werkloosheid werden buiten proportie meer gedragen door arbeiders en arbeidsters. De afwezigheid op de arbeidsmarkt van arbeidsters, vaak met erg lage lonen, zorgde ervoor dat zij niet werden opgenomen in de berekening van het gemiddelde loon van vrouwen. Gevolg: een gemiddeld hoger loon voor vrouwen in 2020 en een kleinere loonkloof.
2. STABEL
Het Belgische statistiekbureau Statbel baseert de loonkloofindicator op de brutolonen in de privésector in bedrijven van minstens 10 werknemers. De indicator is berekend op basis van de Enquête naar de Structuur en de Verdeling van de Lonen.
Voor 2020, de meest recente cijfers, komen zij uit op een loonkloof in de
- Bruto-uurlonen (enkel voltijds): 0%
- Bruto-uurlonen (voltijds + deeltijds): 6%
- Brutomaandlonen (voltijds + deeltijds): 16%
Hierdoor lazen we in de pers dat de “Loonkloof tussen man en vrouw in België bijna volledig verdwenen is in 2020, in Wallonië verdienden vrouwen gemiddeld zelfs meer dan mannen”. Eens zo’n titel gelanceerd is, wordt het nadien heel moeilijk om die te duiden en recht te zetten. En niet iedereen leest heel het artikel…
Bij navraag liet Statbel ons weten “dat de loonkloof in 2020 sterk was afgenomen, maar dat het hier in hoofdzaak gaat om een artificiële afname, toe te schrijven aan corona.”
Bij navraag liet Statbel ons weten “dat de loonkloof in 2020 sterk was afgenomen, maar dat het hier in hoofdzaak gaat om een artificiële afname, die waarschijnlijk toe te schrijven is aan het regime van tijdelijke werkloosheid waarvan bedrijven een beroep konden doen tijdens de coronacrisis.” Statbel stelt vast dat vooral het aantal vrouwen in laag betaalde jobs in de handel, horeca en het verblijfstoerisme is gedaald in vergelijking met 2019. “Dit resulteert indirect in een toename van het gemiddelde loon bij vrouwen en bijgevolg in een afname van de loonkloof.”
3. EUROSTAT
Eurostat gebruikt dezelfde berekeningswijze en in principe dezelfde gegevens als Statbel, maar past bepaalde correcties op de gegevens niet toe, waardoor die cijfers een beetje afwijken van de loonkloof in bruto-uurlonen. Ze passen die correcties niet toe, omdat ze meer belang hechten aan de vergelijkbaarheid van de cijfers tussen de verschillende lidstaten.
Het Europese statistiekbureau Eurostat krijgt zijn gegevens van Statbel en berekende de loonkloof voor België in bruto-uurlonen, nl. 5,3% (2020).
4. OESO
De OESO – Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, een samenwerkingsverband van 35 (ook niet-Europese) landen – maakt een compleet andere berekening die niet ‘loonkloof’ genoemd zou mogen worden. Ze nemen naast lonen ook inkomens van zelfstandigen op. Verder gebruiken ze enkel gegevens van mensen die voltijds werken, waardoor heel wat lonen van vrouwen buiten beschouwing blijven, vaak zijn dit lage lonen. Tenslotte werken ze met de mediaan i.p.v. het gemiddelde. Voor lonen geeft dat een vertekening, omdat er een minimumloon is maar geen maximumloon. Door met de mediaan te werken, geef je minder gewicht aan de erg hoge lonen en dat zijn vaak mannenlonen.
Volgens de OESO bedraagt de loonkloof in de mediane jaarinkomens in België van voltijdse werknemers en zelfstandigen in 2019 3,8%.
Het is nog wachten op de cijfers voor 2020, maar met deze methodologie zou de loonkloof ook wel eens ‘verdwenen’ kunnen zijn…
Besluit
Naarmate de weergave van de loonkloof v/m meer de vergelijking moet doorstaan met die in andere landen of berekeningswijzen – en waarbij bepaalde elementen uit de gegevens weggefilterd worden – merken wij dat hierdoor de loonkloof steeds minder wordt. Dit is dus niet waarheidsgetrouw. Daarom kiezen wij ervoor de meest correcte methodologie die het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen hanteert te gebruiken als basis voor de berekening van onze Dag voor Gelijk Loon v/m / Equal Pay Day én pleiten wij ervoor dat ook op Europees niveau de maand- en/of jaarloonkloofcijfers gepubliceerd worden om de hardnekkige loonkloof tussen vrouwen en mannen beter in te schatten en sneller te dichten.
De OESO maakt een compleet andere berekening die niet ‘loonkloof’ genoemd zou mogen worden.
De geheimhouding rond verloning, ook voor wat de extralegale voordelen betreft moet op de schop. De nieuwe Europese loontransparantierichtlijn die momenteel in de maak is, moet ons hierbij kunnen helpen.
PS: De Europese loonkloofcampagne van Zijkant en PES-women ‘Apply your skills to the household and close the gender pay gap’ focust op de ongelijke verdeling van de huishoudelijke taken en wil komaf maken met het riedeltje dat vrouwen nu eenmaal beter zijn in de was en de plas en de zorg voor kinderen. Mannen hebben exact dezelfde competenties, alleen passen ze die doorgaans in andere contexten toe.
